ድሕረ-ሕርሳዊ ቃዝኖት Postpartum Depression (PPD)

ውድብ ጥዕና ዓለም (WHO) ነተን ድሕረ ሕርሲ ዚመጻ 28 መዓልታት ከም ናይ ሓድሽ-ውልዶ ግዜ (neonatal period) ገይሩ መዲቡወን ኣሎ። ብወግዒ እኳ እንተ ዘይተመደበ፡ እቲ ድሕሪ ሕርሲ ዚስዕብ ግዜ፡ ድሕሪ ናይቲ መዳሕንቲ ምውጻእ ኣስታት ሓደ ሰዓት ጸኒሑ ኢዩ ዚጅምር፡ ድሕሪ ሕርሲ ሽድሽተ ሰሙናት ጸኒሑ ድማ ይውድእ። ድሕሪ ሽድሽተ ሰሙናት እቲ ናይታ ኣደ ኣካላዊ ኩነታት መብዛሕትኡ ግዜ ናብቲ ቅድመ-ጥንሲ ዝነበረ ኩነታት ይምለስ።

ኣብ መንጎ ሕርስን ኣእምሮኣዊ ረብሻን ዘሎ ዝምድና ኣዚዩ ኣገዳሲ ኢዩ። ኣብዚ ተኣፋፊ ድሕረሕርሳዊ ግዜ ከኣ'ዩ እታ ኣደን ውላዳን ንኣካላውን ስምዒታውን ጸገማት ዚቃልዑ። ኣብቲ እዋን'ቲ፡ ነተን ንድሕረሕርሳዊ ቅዛኖት (PPD) ኣዚየን እተቓልዓ ኣዴታት ተወሳኺ ክንክን ኪግበረለን ይግባእ። ጠንቂ ድሕረሕርሳዊ ቃዝኖት እተሓላለኸ ብምዃኑ ብብዙሓት ናይ ክንክንን ጥዕናን ሞያተኛታትን ዳርጋ ኪስትውዓል ኣይከኣለን። እቲ ብድሕረሕርሲ ዚኽሰት ኣብ መትንታት ሓንጎል ዚኽሰት ለውጥን፡ ኣብ ሕርሲ ዚፍጠር ጭንቀትን፡ ከምኡውን ናይ ውርሻ ዘርኢን ኣከባብን፡ ናይ ስነልቦናዊ ጸገማት ኣለዓዓልትን፡ ብሓደ ኮይኖም ኣብ ገለ ኣንስቲ ድሕረሕርሳዊ ቃዝኖት ይፈጥሩ ኢዮም። 

• ጠንቃውያን ረቛሒታት (RISK FACTORS)

ቅድሚ ጥንሲ ጎሊሖም ዚረኣዩ ጠንቃውያን ረቛሒታት ድሕረሕርሳዊ ቃዝኖት (PPD) ንኹለን ኣብ ኩሉ ክልል ዕድመን ቁጠባዊ ኩነታትን ዓሌታዊ/ብሄራዊ ድሕረባይታን ዘለዋ ደቀንስትዮ የጥቅዕ። ይኹንምበር፡ እተን ናይ ቃዝኖት ድሕረባይታ ዘለውን ኣንስቲ፡ ካብተን ናይ ቃዝኖት ድሕረባይታ ዘይብለን ኣንስቲ ዝለዓለ ናይ PPD ምምዕባል ዕድላት ኣለወን።

እቲ ናይ PPD መጥቃዕቲ ኣብተን ትሕቲ 25 ዓመት ዕድመ ዘለወንን ርጉእ መንፈስ ዘይነበረንን ኣንስቲ ዝያዳ ንኸጥቅዕ ዕድል ኣለዎ። ካብዚኣተን፡ 30-40 ካብ ምእቲ ናይ ድሕረሕርሳዊ ቃዝኖት ከም ዘርእያ ይግምገም። ቅድሚ ጥንሲ፡ PPD ንምምዕባል ዘሎ ዕድላት ዘብዝሑ ረቛሒታት ብዚምልከት ተወሰኽቲ ጠንቅታት ኣለዉ፡ ከም ኣብነት፥

• ዝሓለፉ ናይ ቃዝኖትን ናይ ኣእምሮ ጸገማትን ታሪኻት
• ኣብቲ ስድራቤታዊ ታሪኽ እተራእዩ ናይ መንፈስ ዘይርጉእነት
• ምስቲ ናይቲ ህጻን ኣቦ ወይ ስድራቤት ዚህሉ ዘይምርድዳእ፡ ብፍላይ ድማ ምስ ናይታ ወላዲት ኣደ።
• ዘይእኹል ማሕበራዊ ደገፍ ወይ ዘይእኹል ሓድሕዳዊ ደገፍ
• ማሕበራውን ገንዘባውን ጠንቅታት፡ ከም ናይ ገንዘብን ናይ መንበሪ ገዛን ጸገማት
• ናይ መንፈስ ረብሻ፡ ከም ናይ ቅድመ-ጻግነኣዊ ጸገማት (PMS)
• ናይ መኻንነት ፍወሳ
• ናይ ምዕማጽን ግፍዕን ድሕረባይታ

ድሕሪ ሕርሲ፡ ሕልና ምዕራብ ባህርያዊ ኢዩ፡ ናይ ነፍሰቅትለት ሓሳባት ምህላው ግን ባህርያዊ ወይ ልሙድ ኣይኮነን። ካብ ክልተ ሰሙናት ዚነውሕ ናይ ሕልና ምዕራብን ጭንቀትን ምስ ዘጋጥም፡ እቲ ሕሙም ወይ ግዳይ ናይ ቃዝኖት መርመራ ከም ዘድልዮ ዘርእይ ናይ ስምዕታ ምልክታት ኮይኑ ኪውሰድ ይግባእ።