ጭንቀት (Anxiety)

ኩልና ብጭንቀት ንሓልፍ ኢና። ንኣብነት፡ ኣብ ቅድሚ ሰባት ደው ኢልካ ምዝራብ ኪርብሸና ይኽእል ኢዩ፡ ግን ከኣ ከምኡ ብምዃኑ ንኽንዳሎን ንኽንለማመድን ይሕግዘና። ኣብ ብዙሕ ተሽከርከርቲ ዘለዎ ጎደና፡ ማኪና ምዝዋር ካልእ ምንጪ ጭንቀት ኪኸውን ይኽእል ኢዩ። ይኹንምበር፡ ምእንቲ ካብ ሓደጋ ከነምልጥ፡ ንቑሓትን ጥንቁቓትን ከም እንኸውን ይገብረና። ግን፡ እቲ ፍርህን ራዕድን ካብ መጠኑ ምስ ዚሓልፍን መዓልታዊ ዕዮና ካብ ምግባር ምስ

ዚዓግተናን፡ ሽዑ እቲ ምንጪ፡ ናይ ጭንቀት ቀውሲ ምዃኑ ክንፈልጥ ይግባእ።

ኣብ ኣመሪካ፡ ጭንቀታዊ ቀውሲ ኣዚዩ ግኑን ናይ ኣእምሮ ሕማም ኢዩ። ኣብ ኣመሪካ ልዕሊ 40 ሚልዮን ኣባጽሕ (19.1%) ጭንቀታዊ ቀውሲ ኣለዎም። ብተመሳሳሊ መገዲ፡ ኣስታት 7% 3-17 ዝዕድሚኦም ህጻናት ኣብ ዓመት በዚ ሕማም'ዚ ይሳቐዩ። ዝበዝሑ ሰባት ቅድሚ 21 ዕድሚኦም ናይቲ ሕማም ምልክታት የርእዩ።

ምልክታት ሕማም

ጭንቀታውያን ቀውስታት፡ ዚማሳሰሉ ዓይነት ሕማማት ኢዮም፡ ነፍስወክፎም ድማ ፍሉይ ምልክታት ኣለዎም። ይኹንምበር፡ ኩላቶም ጭንቀታውያን ቀውስታት ሓደ ሓባራዊ ረቛሒ ኣለዎም፥ ኣብቲ ዘሻቕል ዘይብሉ ኩነታት፡ ቀጻልን ደረት ዘይብሉን ፍርህን ሻቕሎትን ምርኣይ። እቶም ግዳያት ካብዞም ዚስዕቡ ምልክታት ገለ የርእዩ እዮም፥

ስምዒታውያን ምልክታት፥

• ፍርህን ራዕድን
• ገርጨውጨው ምባል
• ምህዋኽን ጸርጸር ምባልን
• ሕማቕ ኪጓነፈኒ ኢዩ ብምባል ብዘይ ምኽንያት ንምልክታት ሓደጋ ኣቓልቦ ምሃብ

ኣካላውያን ምልክታት፥

• ቅልጣፈ ትርግታ ልብን ሕጽረት እስትንፋስን
• ምርሃጽ፡ ምንቅጥቃጥን ናይ ጭዋዳታት ዘይስሩዕ ምጭብባጥን
• ሕማም ርእሲ፡ ድኻምን ስእነት ድቃስን
• ናይ ከስዐ ዕግርግርን ተደጋጋሚ ምሻንን ውጽኣትን

ምንጪ: NAMI (ሃገራዊ ሕብረት ኣእምሮኣዊ ሕማም National Alliance on Mental Illness)

ናይ ራዕዲ መጥቃዕቲ (panic attacks)እንታይ ኢዩ?

ናይ ራዕዲ መጥቃዕቲ፡ ሓጸርቲ ግን ብፍርህን ስግኣትን ዝመልኡ ኣጋጣሚታት ኢዮም። ናይ ራዕዲ መጥቃዕቲ ካብ ስግኣትን ሻቕሎትን ንላዕሊ ኢዩ፡ ስለ ዝኾነ ድማ ኣካላዊ ምልክታት እውን የርእይ ኢዩ። ኣብ ግዜ ራዕዳዊ መጥቃዕቲ፡ ሰባት መብዛሕትኡ ግዜ ልቦም ከይትጠልሞም፡ ወይ ምስትንፋስ ከይስእኑን ከይሞቱን ይፈርሁ።

ምልክታት መጥቃዕቲ ራዕዲ

ኣስተውዕል: መጥቃዕቲ ራዕዲ ነዚ ኣብ ታሕቲ ዘሎ ምልክታት ብምሉኡ ኪጥርንፍ ኣየድልን።

• ዱግ ዱግ ዚብልን ቅልጡፍን ትርግታ ልቢ
• ምርሃጽ
• ፈጥፈጥን ቀጥቀጥን ምባል
• ከይትጽለል ምፍራህ
• ካብ ክዉነንት ዝወጻእካ ይመስለካ
• ምስትንፋስ ይጽግመካ
• ብርቱዕ ስምባደን ናብ ሞት ትቐርብ ዘሎኻን ኮይኑ ይስመዓካ
• ኣብ ኣፍልብኻ ቃንዛ ይስመዓካ፡ ጽቡቕ ኣይስመዓካን
• ዕግርግር ይብለካ
• ከይትመውት ትፈርህ

ሓቅነታት መጥቃዕቲ ራዕዲ

• መጥቃዕቲ ራዕዲ ዘሰምብድ ይመስል ግን ኣካላዊ መጕዳእቲ ኣየኸትልን ኢዩ። እቲ ምስ መጥቃዕቲ ራዕዲ ዚተኣሳሰር ፍርሂ (ልብኻ ምጥላምን ውነኻ ምስሓትን) ኣስጋኢ ኣይኮነን።
• ናይ ራዕዲ መጥቃዕቲ ሓጺር ግን ብርቱዕ ኢዩ። እቲ ምልክታት ራዕዲ ኣብ ውሽጢ 10 ደቓይቕ ናብ ጥርዙ ይበጽሕ፡ ኣብ ውሽጢ ፍርቂ ሰዓት ድማ ይጠፍእ። ይኹንምበር ገለ ምልክታት ካብ ሰዓት ንላዕሊ ይቕጽሉ ኢዮም።
• መጥቃዕቲ ራዕዲ ሕልፍ ሕልፍ ኢሎም ዚኽሰቱ ይመስሉ፡ ይኹንምበር ምስ ገለ ፍሉጥ ምንጪ ሻቕሎት እተተሓሓዙ ኢዮም፡ ማለት ማኪና ክትዝውር ከሎኻ፡ ኣብ ጽቕጥቕጥ ዘለዎ ቦታታት፡ ወይውን ካብ ገዛ ክትብገስ ከሎኻ።
• ናይ ራዕዲ ሕማም ወይ ጸገማት፡ እቲ ሰብ ብዛዕባ ዚመጽእ ናይ ራዕዲ መጥቃዕቲ ኪሓስብ ከሎ ኢዩ ዚለዓል፡ ወይ ድማ ካብቲ ራዕዲ ንምህዳም ኢሉ ባህርያቱ ኪቕይር ከሎ (ንኣብነት ካብቲ ዘፍርሆ ኩነታት ኪርሕቕ ኪፍትን ከሎ)።

ምልክታት ጭንቀት

ጭንቀት ሓደ ካብቲ ኣካላትና ንጠለባት ህይወትና ዚህቦ ግብረመልሲ ኢዩ። ሒደት ጭንቀት ደሓን ኢዩ - ጥንቁቓትን ኣድማዕትን ይገብረና። ይኹንምበር፡ መብዛሕትኡ ግዜ እቲ ጭንቀት ይበዝሕ ኢዩ። ኣመና ጭንቀት ድማ ኣካላውን ጥዕናውን ባህርያታውን ምልክታት ሕማም የስዕብ ኢዩ።

ኣካላዊ ስምዒታዊ ንባህሪ ወይ ጠባይ ዚምልከት:

  ድኻም

  ጸገማት ምድቃስ

  ቃንዛ ከብዲ

  ቃንዛ ኣፍልቢ

  ቅርጥማትን ወጥርን

  ሕማም ርእስን መርዘንን

  ናይ ምሕቃቕ መግቢ ጸገማት

  ዕግርግር ይብለካ

  ኣመና ትርህጽ

  ኣካላትካ ተኸላኻልነቱ የጉድል

  ክሳድካን ሕቖኻን የቐንዝወካ

  ሕልናኻ ይዓርብ

  ቀጨውጨውን ገርጨውጨውን

ይበዝሕ

  ሻቕሎት

  ቃዝኖትን ጓህን

  ህድኣት ትስእን

  ኣብ ሓደ ነገር ምትኳር ትስእን

  መንፈስካ ይህወኽ

  ወሲባዊ ሸውሃት ይጎድል

  ዘይጥዑይ ኣበላልዓ (ይብዝሕ ወይ

ይውሕድ)

  ድሮጋን ኣልኮልን ምጥቃም

 ካብ ማሕበረሰብ ምንስሓብ

  ጽፍርኻ ብስንኻ ምቑርማም

  ብዛዕባ ዘጨንቑኻ ነገራት ቀጻሊ

ምሕሳብ